Jeżówka w ogrodzie i w domowej apteczce

Każdy pasjonat ogrodnictwa ma sprawdzony zestaw roślin, których w ogrodzie nie może zabraknąć. Nie dziwi fakt, że jeżówki pojawiają się w wielu z nich. Dla mnie jeżówka to jeden z piękniejszych kwiatów w ogrodzie.

Gatunki jeżówki

Jeżówka inaczej Echinacea liczy 9 gatunków. Z czego w Polsce uprawiane są trzy: najpopularniejsza jeżówka purpurowa (Echinacea purpurea), jeżówka blada (Echinacea pallida) o wąskich zwisających płatkach kwiatów języczkowych i jeżówka wąskolistna (Echinacea angustifolia), blisko spokrewniona z jeżówką purpurową, ale o węższych liściach.

Charakterystyka jeżówki

Jeżówka jest byliną wieloletnią osiągająca do 100 cm wysokości. Od dołu łodygi wyrastają podłużne liście, które zmniejszają się wraz z wysokością. Bylina ta charakteryzuje się pojedynczym kwiatem, który składa się z wielu płatków podobnych do tych jakie ma stokrotka. Występuje w wielu kolorach: fiolecie różu, bieli, żółci, pomarańczy i czerwieni.

Charakterystyczną cechą kwiatostanu jest masywny szyszkowaty środek, pełen kolorowych słupków i pręcików, które przyciągają motyle i pszczoły. Jego kulisty kształt przypomina jeża i stąd nazwa. W języku łacińskim Echinos oznacza bowiem tego kolczastego ssaka. Kwiat może osiągać do 10 cm średnicy i kwitnąć od czerwca nawet do października, co jest niewątpliwie wielką zaletą jeżówki.

Uprawa jeżówki w ogrodzie

Podłoże dla jeżówki

Z uprawą jeżówki poradzi sobie nawet nie doświadczony ogrodnik, nie jest wymagającą rośliną. Będzie rosnąć praktycznie na każdej glebie, ale im lepsze warunki jej zapewnimy tym okazalszą stanie się rośliną. Warto więc zadbać o to, by posadzić jeżówkę na żyznym i przepuszczalnym podłożu, o odczynie neutralnym lub lekko zasadowym.

Dobór stanowiska

Jeżówka preferuje stanowiska słoneczne i ciepłe, osłonięte od wiatru. W półcieniu jeżówka ma tendencję do wychylania się kwiatów w kierunku światła.

Rozmnażanie jeżówek

Rozmnażanie jeżówek przez wysiew nasion

Jeśli zdecydujemy się na rozmnażanie jeżówek przez wysiew to nie należy odcinać ich kwiatów po przekwitnięciu, trzeba pozwolić im wyschnąć, by wytworzyły się nasionka. Z jednego kwiata będzie ich ponad sto, należy jednak liczyć się z tym, że zaledwie 20-30% z nich wykiełkuje.

Nasiona jeżówek można wysiewać do doniczek najlepiej od marca do kwietnia przetrzymując je na parepecie lub w inspekcie. Po upływie dwóch miesięcy powstałe z nasion sadzonki można przesadzić na rabatę. Należy zrobić to z zachowaniem odpowiednich odstępów wysadzając nie więcej niż 7 kwiatów na 1 m2. Jeśli młode rośliny wysadzimy na rabatę do czerwca, to możemy się spodziewać, że zakwitną jeszcze w danym roku.

Rozmnażanie jeżówek przez podział.

Nowe sadzonki jeżowek można też otrzymać przez podzielenie wykopanej na wiosnę bryły korzeniowej. Jest to metoda nieco mniej pracochłonna, ale można ją zastosować tylko i wyłącznie na roślinach starszych niż 3 -letnie i nie częściej niż co 3-4 lata.

Co jeszcze warto wiedzieć o uprawie jeżówek

Chcąc wspomóc jeżówkę, aby wydłużyć jej okres kwitnienia warto ścinać przekwitnięte kwiaty od łodygi. Jeżówkę można bez problemów uprawiać w donicach. W okresach wyjątkowej suszy, jak każdy prawie kwiat ogrodowy, będzie wymagała okresowego podlewania. Natomiast bezwzględnego podlewania potrzebują jeżówki posadzone w donicach, które mają tendencję do szybszego wysychania.

Echinacea jest w pełni odporna na mrozy i nie wymaga żadnej ochrony. Wczesną wiosną wszystkie suche pędy i liście ścina się przy samej ziemi, by pozwolić roślinie odrodzić się od korzenia.

Jeżówki nie są też szczególnie podatne na choroby czy szkodniki. Choć zdarza się, że atakują je żuki i mszyce. Na jeżówkach może pojawiać się czasem pleśń, najlepiej więc unikać zraszania wodą całych roślin i dbać o to, by miały dostatecznie dużo przestrzeni. Bardzo często wykorzystuje się ją również w bukietach jako atrakcyjny kwiat cięty. Na rabatach dla uzyskania dobrego efektu warto sadzić je po kilka sztuk obok siebie.

Jeżówki w naszym ogrodzie

Obecnie mamy dwie odmiany tych pięknie kwitnących bylin. Chciałabym jednak zwiększyć ich ilość, więc najbliższej wiosny będę je rozmnażać z tegorocznych nasion.

Oto odmiany, które mamy:

• Jeżówka purpurowa ‘White Swan’ – odmiana o efektownych, dużych, białych kwiatach, która dorasta do około 60 cm wysokości i 50 cm szerokości. Posiada zielone, jajowato-lancetowate, spiczaste liście, osadzone na długich ogonkach. Od lipca do września szczyty sztywnych, wyprostowanych, słabo rozgałęzionych pędów zaczynają kwitnąć. Duży, kolczasty, brązowo-żółty środek kwiatu otaczają delikatne, śnieżnobiałe płatki skierowane do dołu. Odmiana ‘White Swan’ ceniona jest ze względu na piękne, długie i bardzo obfite kwitnienie.
• Jeżówka ‘Cheyenne Spirit’ (czyż nie piękna nazwa?) – to odmiana o różnych kolorach kwiatów i to w niej bardzo mnie urzekło. Występują w niej kwiaty o barwie żółtej, różowej, purpurowej, pomarańczowej i czerwonej. Dorasta do około 80 cm wysokości, tworząc słabo rozgałęzione karpy z kwiatami na dłuższych łodyżkach. Kwitnie od czerwca/lipca do października.

Jeżówka i lecznicze właściwości

Siła w naturze jest i to z całą pewnością nie mała, a w jeżówce odkryli ją Północnoamerykańscy Indianie. Echinaceę uważali za roślinę o właściwościach leczniczych. Używali jej do leczenia trudno gojących się ran oparzeń, kaszlu, bólu zęba, gardła i głowy. W przypadkach przeziębień, odry, rzeżączki oraz jako antidotum w przypadku ukąszenia węża.

Współczesne ziołolecznictwo również zaleca stosowanie jeżówki przy takich dolegliwościach jak przeziębienie, grypa, bóle gardła, osłabienie odporności, trądzik czy opryszczka. Jeżówki mają działanie bakteriobójcze, przyspieszają gojenie ran. Wiele z jej leczniczych właściwości potwierdzono badaniami naukowymi. W przygotowaniu leczniczych preparatów cennym surowcem są zarówno korzenie jak i kwiaty. Po analizie ich składu okazało się, że zawierają bogactwo takich substancji jak witamina C, minerały (chrom, mangan, selen, żelazo) flawonoidy, glikozydy, pochodne kwasu kaftarowego, inulinę oraz poliacetyleny o działaniu antybiotycznym.

Mimo leczniczych i drogocennych właściwości tej pięknej byliny z przyjmowaniem preparatów z jeżówki należy uważać. Jak to z lekarstwami bywa i w tym przypadku istnieją przeciwskazania.

Kiedy nie stosować jeżówki:

• nie należy podawać dzieciom poniżej 12. roku życia. Może wywołać alergię! Uczulenie może mieć postać wysypki, świądu, obrzęku twarzy, mdłości zawrotów głowy, a może także powodować trudności w oddychaniu, czy nawet potencjalnie zagrożenie życia w postaci wstrząsu anafilaktycznego,
• nadwrażliwość na inne tego typu zioła jak, np. arnika, krwawnik, nagietek, mniszek.
• gruźlica
• choroby szpiku kostnego
• stwardnienie rozsiane
• AIDS
• kolagenozy i inne choroby autoimmunologiczne
• schorzenia wątroby
• przyjmowanie leków upośledzających czynność wątroby (jak np.: sterydy anaboliczne, amiodaron, metotreksat, ketokonazol)
• w ciąży i podczas karmienia piersią
• w innych przypadkach zażywanie preparatów z jeżówki również warto omówić z lekarzem.

Domowa nalewka z jeżówki

Składniki:

• 100 g zmielonego, wysuszonego korzenia lub ziela jeżówki purpurowej,
• 250 ml 40% wódki.

Przygotowanie: Należy wsypać ziele jeżówki do ciemnego szklanego naczynia i zalać alkoholem. Szczelnie zamknąć i odstawić w ciepłe, zacienione miejsce na dwa tygodnie. Codziennie wstrząsamy zawartością. Po wskazanym czasie nalewkę zlewamy przez gazę.

Nalewkę przechowujemy w lodówce. Z czasem na jej dnie może wytrącić się naturalny osad, to normalne. Dawkowanie: Profilaktycznie zażywa się ½ łyżeczki 2 razy dziennie przez 10 dni, a następnie robi się 7 dniową przerwę. Kurację powtarza się 3 razy. Dzieciom, ale tylko tym po 12 roku życia podaje się połowę dawki. Można ją rozcieńczyć z sokiem lub wodą.

Nalewkę z jeżówki trzeba zażywać regularnie i przez dłuższy czas. Efekty lecznicze są widoczne po około 3-4 tygodniach. Trzeba być cierpliwym, tak samo jak przy zażywaniu innych ziół.

Choć jeżówki to kwiaty znane od dawna, to w ostatnich latach znacznie wzrasta na nie zainteresowanie. To cenna bylina o szerokim zastosowaniu na rabatach, we wszelkiego rodzaju kompozycjach od naturalistycznych po nowoczesne. Poza tym, że pięknie wygląda z rozsądkiem stosowana sprawdzi się też w domowej apteczce.